Ευρωεκλογές και το γκροτέσκο συνονθύλευμα της ακροδεξιάς

Αρκετούς μήνες πριν τη διεξαγωγή των όγδοων κατά σειρά εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τα διεθνή μέσα ενημέρωσης προέβλεπαν αλματώδη άνοδο της ακροδεξιάς στις χώρες της Ε.Ε. Όντως, τα σημάδια που προμήνυαν ενίσχυση της δύναμης των κομμάτων του ακροδεξιού πόλου ήταν παρόντα από καιρό στην πολιτική σκηνή της Ευρώπης. Από τη Γαλλία μέχρι την Ουγγαρία και από τη Δανία μέχρι την Ιταλία και την Ελλάδα, η άκρα δεξιά στις δύο βασικές παραλλαγές της –την εθνικολαϊκιστική και την εξτρεμιστική– κατέγραφε από καιρό σημαντική παρουσία στα δημοσκοπικά ευρήματα των επιμέρους χωρών-μελών της Ε.Ε. Πέραν της ακροδεξιάς, ενισχυμένη φαινόταν και η παρουσία των ευρωσκεπτικιστικών δυνάμεων· εκείνων που εξέφραζαν παραδοσιακά φοβικές ή και αρνητικές τοποθετήσεις σχετικά με την Ε.Ε. αλλά και νεότερων υβριδικών σχημάτων που συναιρούν λαϊκισμό και ευρωσκεπτικισμό, με τη δύναμή τους να συγκεντρώνεται κυρίως στον Ευρωπαϊκό Βορρά (Ηνωμένο Βασίλειο, Φινλανδία), αλλά και στον Ευρωπαϊκό Νότο (Ιταλία). Στην αριθμητική των Μίντια συχνά οι δυνάμεις των ακροδεξιών και των ευρωσκεπτικιστών κάθε ιδεολογικο-πολιτικής απόχρωσης παρουσιάζονται ως ένα ενιαίο άθροισμα που τείνει να καλύψει έναν ευρύ πολιτικό χώρο και εμφανίζει μια δυναμική ικανή να προκαλέσει «τεκτονικές» παραμορφώσεις στην καρδιά της Ευρώπης.

Η εκλογική αριθμητική, όπως προέκυψε από την αναμέτρηση της 25^ης Μαΐου,  δείχνει να επιβεβαιώνει κατά ένα μέρος την προφητεία περί εκλογικού «σεισμού». Στη Γαλλία (Εθνικό Μέτωπο/FN), τη Δανία (Λαϊκό Κόμμα/DP), αλλά και το Ηνωμένο Βασίλειο (Κόμμα της Ανεξαρτησίας/UKIP), η ανατροπή όσον αφορά τη διάταξη των κομματικών δυνάμεων στην ευρωπαϊκή πολιτική αρένα υπήρξε ολική, με ακροδεξιούς και ευρωσκεπτικιστές να αναδεικνύονται σε πρώτη δύναμη μεταξύ όλων των κομμάτων που διεκδίκησαν την ψήφο των εκλογέων για τη σύνθεση της νέας Ευρωβουλής. Αλλού, βέβαια, οι εκλογικές επιτυχίες τους υπήρξαν πιο περιορισμένες, με τα ακροδεξιά και τα ευρωφοβικά κόμματα να σημειώνουν υψηλά σκορ στις κάλπες, συντηρώντας τα εκλογικά ποσοστά τους ή και υποχωρώντας αριθμητικά σε σύγκριση με τη δύναμη που διέθεταν πιο πριν, όπως συνέβη με το Κίνημα για μια Καλύτερη Ουγγαρία (Jobbik), τα εκλογικά ποσοστά του οποίου δεν μεταβλήθηκαν σε σχέση με τις Ευρωεκλογές του 2009, μειώθηκαν όμως κατά 5,6 ποσοστιαίες μονάδες από τον περασμένο Απρίλιο, το Κίνημα των 5 Αστέρων (MoVimento 5 Stelle/M5S) του Μπ. Γκρίλο στην Ιταλία, που μεταξύ Φεβρουαρίου 2013 και Μαΐου 2014 απώλεσε 3 ποσοστιαίες μονάδες και το Κόμμα για την Ελευθερία (PVV) στην Ολλανδία, όπως και η Λίγκα του Βορρά (LN) στην Ιταλία που είδαν τα ποσοστά τους να πέφτουν κατά 3,7% και 4% αντιστοίχως από τις προηγούμενες Ευρωεκλογές. Το ευρωπαϊκό κάδρο των πρόσφατων εκλογών έχει όμως και τους πραγματικά χαμένους, με αρκετά από τα πάλαι ποτέ εκλογικώς σημαντικά ακροδεξιά κόμματα, όπως το Φλαμανδικό Συμφέρον (VB) στο Βέλγιο, το Βρετανικό Εθνικό Κόμμα (BNP), η Ένωση για το Μέλλον της Αυστρίας (BZÖ), το Σλοβακικό Εθνικό Κόμμα (SNP), το ΛΑ.Ο.Σ., η Ατάκα (Βουλγαρία), το Κόμμα της Μεγάλης Ρουμανίας (PRM), να γνωρίζουν απώλειες δυνάμεων, περιθωριοποίηση ή και εξαφάνιση όσον αφορά την παρουσία τους στην παρούσα Ευρωβουλή.

Κόμματα	Ευρωεκλογές 2014 %	Ευρωεκλογές 2009 %	Διαφορά %	Έδρες (διαφορά από το 2009)
Εκλογική άνοδος
FN-Γαλλία	25,0	6,3	+18,7	24 (+21)
DP-Δανία	26,6	15,3	+11,3	2 (+2)
FPÖ-Αυστρία	19,7	12,7	+7,0	4 (+2)
SD-Σουηδία	9,7	3,3	+6,4	2 (+2)
ΧΑ*-Ελλάδα	9,4	0,5	+8,9	3 (+3)
UKIP**-ΗΒ	27,5	16,6	+10,9	24 (+11)
AfD**-Γερμανία	7,0	4,7¹	+2,3	7 (+7)
PerusS**-Φινλανδία	9,7	3,3	+6,4	2 (+2)
Εκλογική συντήρηση παρά τη μείωση των ποσοστών
PVV-Ολλανδία	13,3	17,0	-3,7	4 (-1)
LN-Ιταλία	6,2	10,2	-4,0	5 (-4)
Jobbik*-Ουγγαρία	14,7	14,8	-0,1	3 (0)
M5S**-Ιταλία	21,2	25,5¹	-4,3	17 (+17)
Εκλογική πτώση
ΒNP*-HB	1,1	6,2	-5,1	0 (-2)
BZÖ-Αυστρία	0,5	4,6	-4,1	0 (0)
VB-Βέλγιο	4,2	9,9	-5,7	1 (-1)
SNP-Σλοβακία	3,6	5,6	-2,0	0 (-1)
ΛΑ.Ο.Σ.-Ελλάδα	2,7	7,1	-4,4	0 (-2)
ΑΤΑΚΑ-Βουλγαρία	3,0	12,0	-9,0	0 (-2)
PRM-Ρουμανία	2,7	8,6	-5,9	0 (-3)

¹: Αποτελέσματα στις τελευταίες εθνικές εκλογές, όταν δεν υπάρχει συμμετοχή στις Ευρωεκλογές του 2009.

Με* τα δεξιά εξτρεμιστικά κόμματα· με ** τα ευρωσκεπτιστικά κόμματα.

Σε σχέση με το 2009, τα μεν κόμματα της άκρας δεξιάς –συνυπολογίζοντας και τον ένα βουλευτή του φιλοναζιστικού Εθνικού Δημοκρατικού Κόμματος Γερμανίας (NPD) που προέκυψε μετά την κατάργησε του εκλογικού ορίου για την εκπροσώπηση στην Ευρωβουλή– αύξησαν κατά 15 έδρες τη δύναμή τους, ενώ οι ευρωσκεπτικιστές κατά 20 έδρες, που γίνονται 37 αν προσμετρήσει κανείς στις δυνάμεις τους και το υβριδικό μεταδημοκρατικό μόρφωμα του κωμικού και blogger Μπ. Γκρίλο. Τα ευρωπαϊκά διακυβεύματα και η συγκυρία της κρίσης, η ατολμία της Ε.Ε. και η εμμονή των ισχυρών της Ευρωζώνης σε μια διαχειριστική πολιτική περικοπών και λιτότητας συνέβαλαν στην ενίσχυση των δυνάμεων που βάσει της πολιτικής τους γεωγραφίας βρίσκονται στα δεξιά των παραδοσιακών συντηρητικών κομμάτων. Όμως, για να αντιληφθούμε τις βαθύτερες αιτίες της ανόδου της ακροδεξιάς και των ευρωσκεπτικιστών πρέπει να εξετάσουμε τις «εθνικές ιστορίες»: την πολιτική σκηνή στις χώρες τους, την διάταξη των κομματικών δυνάμεων και τα διακυβεύματα στην εγχώρια σκηνή, εναντίον των οποίων στράφηκαν πρωτίστως οι κάθε είδους ακραίοι και πολέμιοι της Ε.Ε. Για να χρησιμοποιήσω μια σκέψη του O. Karas, επικεφαλής του συνδυασμού του Λαϊκού Κόμματος (ÖVP) στην Αυστρία, περισότερο από κάθε άλλη εκλογική αναμέτρηση σε επίπεδο Ε.Ε., στις τελευταίες εκλογές εκφράστηκε καθαρά μια αντίθεση μεταξύ εκείνων των δυνάμεων που επιθυμούν τη βελτίωση της Ε.Ε. και εκείνων που χρησιμοποιώντας την εκφράζουν τη διαμαρτυρία τους στην εθνική σκηνή των χωρών προέλευσής τους (Die Presse, 27.05.2014).

Οι εκλογές «δεύτερης τάξης», όπως χαρακτηρίζονται οι Ευρωεκλογές και όποιες άλλες εκλογές από τις οποίες δεν αναδεικνύεται εθνική κυβέρνηση, δεν αποτελούν ένα πρόκριμα για τις εθνικές εκλογές. Ίσα-ίσα που μπορεί να διαβρώσουν τη δύναμη κομματικών μορφωμάτων όταν αυτά δεν μπορούν να διαχειριστούν την εμπιστοσύνη που απέσπασαν από τους εκλογείς. Ο χώρος της ακροδεξιάς δοκιμάστηκε –μέχρι στιγμής ανεπιτυχώς– στο πεδίο των πολιτικών συνεργασιών των μορφωμάτων του στην Ευρωβουλή. Η Ομάδα της Ευρωπαϊκής Δεξιάς που είχε ιδρυθεί με πρωτοβουλία του J.-M. Le Pen τη δεκαετία του 1980 κατέρρευσε εξαιτίας των ιδεολογικών διαφορών των μελών της, ενώ και η ευρωομάδα με την επωνυμία Ταυτότητα, Παράδοση, Κυριαρχία που δημιουργήθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 2000 υπήρξε βραχύβια. Οι υπέρμαχοι μιας «Ευρώπης των Εθνών» που υπερασπίζονται ένα ισχυρό εθνικό κράτος, το οποίο δεν εκχωρεί κυριαρχία στην Ε.Ε., συγκρούονται συχνά με εκείνους που υποστηρίζουν μια «Ευρώπη των Λαών», οι οποίοι δεν θεωρούν οριστικά τα σύνορα της Ευρώπης και εγείρουν αλυτρωτικές διεκδικήσεις. Δεν είναι βέβαιο ότι οι ιδεολογικές διαφορές στο περιβάλλον των ακροδεξιών κομμάτων, ορισμένα από τα οποία ταλαντεύονται μεταξύ εθνικού κράτους και αλυτρωτικών προσδοκιών, θα επέτρεπαν μια όχι-συγκυριακή συμπόρευσή τους στο πλαίσιο μιας νέας πολιτικής ομάδας στην παρούσα Ευρωβουλή, ακόμη κι αν η Μ. Le Pen και ο G. Wilders, με συμμάχους τους Αυστριακούς, τους Βέλγους και τους Ιταλούς ομοϊδεάτες τους, κατόρθωναν να συγκροτήσουν μια τέτοια ομάδα.

Όπως κι αν διαμορφώνεται η εκλογική αρθμητική στην Ευρώπη σήμερα, το να υπάρχουν στο εσωτερικό της δυνάμεις που θέτουν ως στόχο τους την υπονόμευση της Ε.Ε. αποτελεί μια τουλάχιστον δυσάρεστη και, πάντως, όχι ακίνδυνη πραγματικότητα. Δεν πέρασε ούτε μια εβδομάδα καλά-καλά και η Marine Le Pen, με το toupet του νικητή, ξεκαθάρισε τους στόχους της όσον αφορά τη διαχείριση της δύναμής της στην Ευρωβουλή: «Δεν θέλω αυτήν την Ευρωπαϊκή Σοβιετική Ένωση», δήλωσε προκλητικά σε συνέντευξή της στο Der Spiegel (http://www.spiegel.de/international/europe/interview-with-french-front-national-leader-marine-le-pen-a-972925.html, 3.6.2014)· «Ευρώπη σημαίνει πόλεμος, οικονομικός πόλεμος» και «εγώ θέλω να καταστρέψω αυτή την Ευρώπη». Θα δούμε αν ο γκροτέσκος αντιευρωπαϊκός λόγος της αρχηγού του Εθνικού Μετώπου, που οραματίζεται μια Ευρώπη σαν τη Ρωσία του Πούτιν, θα μπορέσει να σταθεί στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή.

Δημοσιεύθηκε στη Free Sunday (7.6.2013) και στη Μεταρρύθμιση http://www.metarithmisi.gr/el/readAuthors.asp?authorID=11&page=1&textID=31612