ΜΟΛΙΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΕ "...Η έννοια ‘κοινωνική διαιρετική τομή’ (social cleavage), –κεντρική στο έργο των Lipset και Rokkan–, περισσότερο από έναν επιστημονικό όρο με τον οποίο περιγράφονται οι υπάρχουσες κοινωνικές και πολιτισμικές σχάσεις στην κοινωνική δομή των δυτικών χωρών, αποτελεί ένα αναλυτικό εργαλείο για την ανάδειξη των μακρο-ιστορικών συνδέσεων που εντοπίζονται μεταξύ της κοινωνικής δομής, των πολιτικών κομμάτων/κομματικών συστημάτων και της εκλογικής συμπεριφοράς. Στο σημείο αυτό ανευρίσκεται η ιδιαίτερη αναλυτική αξία της προσέγγισης των Lipset και Rokkan: στο γεγονός δηλαδή καταρχάς ότι, με βασικό εργαλείο τις κοινωνικές διαιρετικές τομές, καθίσταται αντιληπτή η κοινωνικο-δομική διασύνδεση του κομματικού και του εκλογικού φαινομένου στις αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες του δυτικού κόσμου, επίσης στο ότι προσδίδεται ιστορικό υπόβαθρο στη μελέτη της εκλογικής συμπεριφοράς και, τέλος, στο ότι αναδεικνύεται η σημασία που διαθέτει το πολιτικό-θεσμικό πλαίσιο στην αποκρυστάλλωση του κομματικο-εκλογικού φαινομένου.
Στις βασικές σχολές ανάλυσης της εκλογικής συμπεριφοράς (μικρο-κοινωνιολογικό μοντέλο, rational choice, ψυχολογικό-κοινωνικό μοντέλο), η εκλογική επιλογή αντιμετωπίζεται άλλοτε ως μια συγκυριακώς μεταβαλλόμενη απόφαση του ψηφοφόρου, άλλοτε πάλι ως αποτέλεσμα ορθολογικής του επιλογής και άλλοτε ως η απόληξη ψυχικών και ταυτοτικών προσανατολισμών του. Με αναλυτικό εργαλείο τις κοινωνικές διαιρετικές τομές, αντιθέτως, η εκλογική επιλογή αποτελεί ‘ευθυγράμμιση’ (‘στοίχιση’) (alignment), όχι μεμονωμένων ψηφοφόρων αλλά των κοινωνικο-πολιτισμικά προσδιορισμένων περιβαλλόντων που αυτοί ανήκουν (τέτοια είναι π.χ. το εργατικό ή το χριστιανο-καθολικό περιβάλλον), στα αντίστοιχα πολιτικά κόμματα των περιβαλλόντων αυτών – στα λεγόμενα ‘cleavage parties’ κατά τη διατύπωση των Lipset και Rokkan. Η διαδικασία της ευθυγράμμισης από μόνη της καθιστά την εκλογική επιλογή μια ιστορικά προσδιορισμένη επιλογή, καθώς δεν είναι μεμονωμένα ζητήματα της συγκυρίας (current/single issues) βάσει των οποίων αποφασίζει ο εκλογέας ποιο κόμμα θα ψηφίσει, αλλά ‘ιστορικά διαμορφωμένες «δέσμες»’ (packages). Πρόκειται για ένα σύμπλεγμα αποτελούμενο από ‘προγράμματα, δεσμεύσεις, προσδοκίες, ενίοτε και από Weltanschauungen’, όπως αναφέρουν οι Lipset και Rokkan (1967: 3) εξηγώντας το περιεχόμενο των δεσμών, το οποίο διαμορφώνεται από τη θέση και τις αμοιβαίες ανταλλαγές κομμάτων και εκλογέων μέσα στο ενιαίο περιβάλλον των social cleavages, καθιστώντας την κομματική επιλογή μια απόφαση κατά βάση σταθερή, τρόπον τινά έναν προσανατολισμό ζωής.
Οι κοινωνικές σχάσεις δημιουργούν τις αναγκαίες συνθήκες για την ανάπτυξη ενός ‘σταθερού συστήματος αντιθέσεων’· το ίδιο και η ένταξη των κοινωνικο-πολιτισμικών περιβαλλόντων στο υπάρχον σύστημα αντιθέσεων δημιουργεί τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη ενός σταθερού –‘παγιωμένου’ (freezing) κατά τη χαρακτηριστική διατύπωση των Lipset και Rokkan– συστήματος κομμάτων στα οποία ευθυγραμμίζονται οι ψηφοφόροι. Οι αναγκαίες αυτές συνθήκες δεν είναι όμως επαρκείς για τη μετατροπή των σχάσεων σε κομματικές δομές. Μπορεί συνεπώς στην ανάλυση των Lipset και Rokkan τα κόμματα να αναδεικνύονται από τα cleavages, όμως αυτά δεν μετατρέπονται απαραιτήτως σε κόμματα. Μια τέτοια μετατροπή εξαρτάται από ένα σύνολο πολιτικο-θεσμικών προϋποθέσεων – πρόκειται για τα περίφημα τέσσερα ‘σκαλοπάτια’ των Lipset και Rokkan: κοινοβουλευτικός ανταγωνισμός, δημοκρατική θεμελίωση του πολιτικού συστήματος, εκλογικό σύστημα και τρόπος λήψης των πολιτικών/κυβερνητικών αποφάσεων..."
Από τα ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ της έκδοσης.
Βλ. και http://www.media.uoa.gr/sas
