Όπως κι αν διαβαστεί η έρευνα της Public Issue, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο: Και όσον αφορά την κατάταξη των θεσμών βάσει της εμπιστοσύνης των πολιτών και όσον αφορά τη διακύμανση της εμπιστοσύνης, ο δείκτης εμπιστοσύνης στους κεντρικούς θεσμούς της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, της ανταγωνιστικής οικονομίας, της οργανωμένης κοινωνίας πολιτών και της μαζικής επικοινωνίας εμφανίζεται χαμηλός και πτωτικός.
Ας ξαναδιαβάσουμε τα στοιχεία της έρευνας διαφορετικά: Ολοι οι «διαιρετικοί θεσμοί», εκείνοι που εκπροσωπούν διακριτά και ανταγωνιστικά πολιτικά και κομματικά, οικονομικά και κοινωνικά συμφέροντα, γνωρίζουν την έλλειψη της εμπιστοσύνης των πολιτών. Από τα πολιτικά κόμματα μέχρι τα συνδικάτα, από τις τράπεζες και το χρηματιστήριο μέχρι τις επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα και τον ΣΕΒ, κεντρικοί θεσμοί της νεωτερικής κοινωνίας και πολιτικής βρίσκονται σε μια βαθιά κρίση εμπιστοσύνης. Αλλά και οι «θεσμοί συναίνεσης», που προωθούν την εκπλήρωση στόχων αποδεκτών αδιακρίτως από τις κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές ομάδες, βρίσκονται στο στόχαστρο της κοινωνικής αμφισβήτησης. Από τους δικαστές μέχρι τα σχολεία και την Εκκλησία, από την τηλεόραση και τις εφημερίδες μέχρι τον ΑΣΕΠ, θεσμοί που προωθούν την εκπλήρωση διακυβευμάτων γενικής αποδοχής –Παιδεία, Δικαιοσύνη, ενημέρωση– βιώνουν μιαν άνευ προηγουμένου κρίση εμπιστοσύνης.
Το ότι η εμπιστοσύνη στους θεσμούς βρίσκεται στο ναδίρ, είναι αποτέλεσμα της εξακολουθητικής διάψευσης προσδοκιών και υποσχέσεων που βιώνει η κοινωνία. Η εμπιστοσύνη είναι, όμως, πάντοτε συνυφασμένη με τον βαθμό διακινδύνευσης και την αβεβαιότητα που υπάρχει σε ένα κοινωνικό πλαίσιο. Εν μέσω παγκόσμιας ύφεσης είμαστε ενώπιον ενός τέτοιου πλαισίου. Δεν είναι τυχαίο ότι από αυτήν την κατακρήμνιση εμπιστοσύνης, σχεδόν οι μόνοι θεσμοί που διασώζονται με ικανοποιητικό ή και υψηλό δείκτη εμπιστοσύνης είναι οι δημόσιοι θεσμοί: Πυροσβεστική, ΟΤΕ, Ολυμπιακή(!), πανεπιστήμια, Συνήγορος του Πολίτη συγκροτούν μέρη ενός δημόσιου χώρου που γίνεται καταφύγιο του φόβου των πολιτών από τον κίνδυνο της ανεργίας, της κοινωνικής ανασφάλειας και της αυθαιρεσίας της γραφειοκρατίας.
Η αξιολόγηση των θεσμών φανερώνει κοινωνικά αδιέξοδα. Ενώπιον μιας ρευστής κοινωνικο–οικονομικής πραγματικότητας, οι πολίτες επιστρέφουν σε ιδεολογικές επιλογές μιας παρελθούσας κοινωνικής πραγματικότητας. Αυτές προσδίδουν ψυχολογική ασφάλεια αλλά, δυστυχώς, δεν θεραπεύουν τις αιτίες της ανασφάλειας και του φόβου.
*Δημοσιεύτηκε στην εφημ. Καθημερινή και αφορά ανάλυση στοιχείων από την έρευνα της Public Issue για την Πολιτική Εμπιστοσύνη.
Βλ. σχ. στη διεύθυνση http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_politics_1_28/12/2008_297513 - όπου και τα στοιχεία της έρευνας και επιπλέον σχολιασμός τους.
Το γράφημα από κείμενο των R. Dalton και St. Weldon και έρευνα της CSES, βλ. http://www.umich.edu/~cses/resources/results/POP_May2005.htm
