http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=390341
- Η χρονική συγκυρία διαμορφώνεται από το δραματικό συμβάν της δολοφονίας του Παύλου Φύσσα, που ήταν η θρυαλλίδα για να πυροδοτηθούν οι εξελίξεις. Ηταν σίγουρο για όσους από εμάς παρακολουθούσαμε τις δράσεις του δεξιού εξτρεμιστικού χώρου ότι η εμπλοκή των θεσμών θα ερχόταν, δυστυχώς, μόνο έπειτα από ένα δραματικό συμβάν. Ούτε η κρίση από μόνη της, που θεωρητικά μπορεί να ανοίξει κεφάλαια ερμητικά κλειστά στην πολιτική σκηνή, ούτε οι πιέσεις των Ευρωπαίων εταίρων μας για την αντιμετώπιση του εξτρεμισμού μέσω π.χ. της ψήφισης ενός νέου αντιρατσιστικού νόμου, διαμόρφωναν ευκαιρίες για το θεσμικό έλεγχο της Χρυσής Αυγής. Ξέρω ότι κάποιοι τούτη την ώρα σκέφτονται με κατηγορίες θεωριών συνωμοσίας· όμως, προσωπικά είμαι σίγουρη ότι αν δεν χυνόταν το αίμα του Φύσσα, δεν θα είχε ανοίξει για τις Αρχές το θέμα «Χρυσή Αυγή». Το τίμημα είναι πολύ ακριβό, γι' αυτό και όλοι οι εμπλεκόμενοι πρέπει να φερθούν με απόλυτη σοβαρότητα και σεβασμό.
Λαϊκισμός και εξτρεμισμός
* Τα αναδεικνύατε στα άρθρα σας και τα βιβλία σας εδώ και μερικά χρόνια...
- Ασχολούμαι με την ευρωπαϊκή Ακροδεξιά εδώ και μία δεκαετία. Η ευρωπαϊκή Ακροδεξιά, παρά τις μεταβολές της μετά το 1945, αλλά και εξαιτίας της ικανότητάς της να προσαρμόζεται στα δεδομένα των καιρών, κατορθώνει να επιβιώνει, φυσικά με καμπές και με εξάρσεις, όσον αφορά την κοινωνική και πολιτική της επιρροή. Η Ακροδεξιά στην Ευρώπη διακρίνεται από δύο κύρια ρεύματα: το εθνικο-λαϊκιστικό και το εξτρεμιστικό. Τα δύο αυτά ρεύματα διαφέρουν, αλλά συγχρόνως αλληλοσυμπληρώνονται.
* Στην Ελλάδα;
- Στην εγχώρια συζήτηση, κάποιοι αυθαίρετα τοποθετούν μια απόλυτη τομή μεταξύ των δύο αυτών ρευμάτων. Τα πράγματα δεν είναι όμως έτσι· για να το πω με δύο παραδείγματα, ο Χάιντερ στην Αυστρία υμνούσε ανοικτά τα στρατόπεδα συγκέντρωσης των ναζί και οι εκλογικές καμπάνιες των Νορβηγών εθνικολαϊκιστών δεν διαφέρουν από εκείνες της Χρυσής Αυγής όσον αφορά τις θέσεις τους για τη μετανάστευση. Ας είμαστε πιο προσεκτικοί στο τι λέμε, γιατί στόχος δεν είναι να αποδυναμωθεί η Χρυσή Αυγή υπέρ ενός (δήθεν) «light» ακροδεξιού-αντιμεταναστευτικού κόμματος.
* Ηταν κόμμα-πολιτοφυλακή με παραστρατιωτική δομή;
- Είναι σημαντικό να εξετάσουμε τα οργανωτικά χαρακτηριστικά της Χρυσής Αυγής. Πρόκειται για μια πολυεπίπεδη οργάνωση, με αυστηρή ιεραρχία, με ομάδες κρούσης και «ιδιωτικό στρατό» ακολούθων, με παραστρατιωτική δομή, με εκπαιδευμένα μέλη. Αρκετά από όλα αυτά μας τα λέει και ο αρχηγός της σε συνεντεύξεις και σε ομιλίες του. Δεν πρωτοτυπεί, βέβαια, η Χρυσή Αυγή στο σημείο αυτό, καθώς γνωρίζουμε ότι η πολιτοφυλακή είναι το οργανωτικό πρότυπο της εξτρεμιστικής Δεξιάς στην Ευρώπη. Πρωτοτυπεί, ωστόσο, η ελληνική Πολιτεία που επιτρέπει σε μια τέτοια οργάνωση να δρα ελεύθερα και, επίσης, να συμμετέχει ανενόχλητη στον κομματικό ανταγωνισμό. Η Χρυσή Αυγή αναγνωρίζεται ως πολιτικό κόμμα από το 1983 και μετέχει σε εκλογές από το 1994. Το διάστημα της εμπλοκής της στην πολιτική είναι μακρύ, ενώ η πολύ χαμηλή εκλογική της απήχηση δεν δικαιολογεί την επί δεκαετίες αδιαφορία των θεσμών για τις επικίνδυνες πρακτικές μιας, έστω περιθωριακής, οργάνωσης.
Η ευθύνη των θεσμών
* Πώς συμμετείχε στις εκλογές όταν στο καταστατικό της απέρριπτε τη δημοκρατία και εξήρε την εθνικοσοσιαλιστική ιδεολογία;
- Δεν είμαι νομικός, αλλά θεωρώ ότι το φιλελεύθερο πλαίσιο που ισχύει για την αδειοδότηση των κομμάτων ευνόησε στο να παραμείνουν αθέατες ελλείψεις και πτυχές που κατονομάσατε. Και σωστά ο νομοθέτης δεν ζητεί «δηλώσεις και εγγυήσεις νομιμοφροσύνης» από τους δρώντες που θέλουν να λάβουν μέρος στον κομματικό ανταγωνισμό. Από την άλλη, βέβαια, το Σύνταγμα στο άρθρο 29§1 θέτει ένα πλαίσιο, που συστηματικά παραβιάστηκε στην περίπτωση της Χρυσής Αυγής. Επίσης, υπάρχει και σχετική νομολογία: ένα κόμμα δεν χρειάζεται μεν να κάνει δηλώσεις νομιμοφροσύνης, αλλά πρέπει από το καταστατικό του, ή από τον επικεφαλής του, ή από τα στελέχη του, ή από την όλη δράση του, να τεκμαίρεται η πίστη του στο δημοκρατικό καθεστώς. Στην περίπτωση της Χρυσής Αυγής δεν τηρήθηκε τίποτε από όσα σας προανέφερα. Και εδώ υπάρχει ευθύνη των αρμόδιων θεσμών και λειτουργών.
* Θα επιδιώξουν όφελος κάποιοι από τα δεξιά;
- Δεν ξέρω αν θα υπάρξει εν τέλει ορατό όφελος για τη Δεξιά, αλλά αν αυτό γινόταν μέσω της άσκησης εκλογικής επιρροής στους εκλογείς που εγκατέλειψαν π.χ. τη Ν.Δ. και ψήφισαν τη Χρυσή Αυγή στις εκλογές του 2012, τότε γιατί όχι; Τον Μάιο και τον Ιούνιο του 2012 έγινε μια μαζική μετακίνηση εκλογέων προς πάσα κατεύθυνση. Η Χρυσή Αυγή ψηφίστηκε προπάντων από πρώην ψηφοφόρους της Ν.Δ., του ΛΑΟΣ και του ΠΑΣΟΚ και είναι εύλογο τα κόμματα αυτά να επιδιώξουν τον «επαναπατρισμό» των ψηφοφόρων τους. Βέβαια, η εκλογική ρευστότητα αναδιατάσσει την κομματική σκηνή και οι ροές θα είναι πιο σύνθετες, εικάζω.
* Ξεμπερδέψαμε με το φασισμό... τον ευρύτερο; Θα υπάρξει τέτοια ανάλογη ευαισθησία και για αντιδημοκρατικές πρακτικές του νόμιμου κράτους;
- Οχι, δεν ξεμπερδέψαμε με τίποτα αλλά κάναμε μια μικρή αρχή. Δεν είναι λίγο αλλά δεν αρκεί.
* Η απάντησή σας στο τέρας του ναζισμού;
- Πολλή δουλειά στα σχολεία, οι εκπαιδευτικοί έχουμε ευθύνη τεράστια -ιδίως όσοι υπηρετούν στην πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση έχουν βαρύ φορτίο. Ας τους στηρίξει η Πολιτεία στο έργο τους αυτό και τα πανεπιστήμια επίσης. Επίσης τα Μέσα Ενημέρωσης έχουν καίριο ρόλο. Η εμβίωση της δημοκρατίας ας γίνει ένα νέο ζητούμενο.
Λαϊκισμός και εξτρεμισμός
* Τα αναδεικνύατε στα άρθρα σας και τα βιβλία σας εδώ και μερικά χρόνια...
- Ασχολούμαι με την ευρωπαϊκή Ακροδεξιά εδώ και μία δεκαετία. Η ευρωπαϊκή Ακροδεξιά, παρά τις μεταβολές της μετά το 1945, αλλά και εξαιτίας της ικανότητάς της να προσαρμόζεται στα δεδομένα των καιρών, κατορθώνει να επιβιώνει, φυσικά με καμπές και με εξάρσεις, όσον αφορά την κοινωνική και πολιτική της επιρροή. Η Ακροδεξιά στην Ευρώπη διακρίνεται από δύο κύρια ρεύματα: το εθνικο-λαϊκιστικό και το εξτρεμιστικό. Τα δύο αυτά ρεύματα διαφέρουν, αλλά συγχρόνως αλληλοσυμπληρώνονται.
* Στην Ελλάδα;
- Στην εγχώρια συζήτηση, κάποιοι αυθαίρετα τοποθετούν μια απόλυτη τομή μεταξύ των δύο αυτών ρευμάτων. Τα πράγματα δεν είναι όμως έτσι· για να το πω με δύο παραδείγματα, ο Χάιντερ στην Αυστρία υμνούσε ανοικτά τα στρατόπεδα συγκέντρωσης των ναζί και οι εκλογικές καμπάνιες των Νορβηγών εθνικολαϊκιστών δεν διαφέρουν από εκείνες της Χρυσής Αυγής όσον αφορά τις θέσεις τους για τη μετανάστευση. Ας είμαστε πιο προσεκτικοί στο τι λέμε, γιατί στόχος δεν είναι να αποδυναμωθεί η Χρυσή Αυγή υπέρ ενός (δήθεν) «light» ακροδεξιού-αντιμεταναστευτικού κόμματος.
* Ηταν κόμμα-πολιτοφυλακή με παραστρατιωτική δομή;
- Είναι σημαντικό να εξετάσουμε τα οργανωτικά χαρακτηριστικά της Χρυσής Αυγής. Πρόκειται για μια πολυεπίπεδη οργάνωση, με αυστηρή ιεραρχία, με ομάδες κρούσης και «ιδιωτικό στρατό» ακολούθων, με παραστρατιωτική δομή, με εκπαιδευμένα μέλη. Αρκετά από όλα αυτά μας τα λέει και ο αρχηγός της σε συνεντεύξεις και σε ομιλίες του. Δεν πρωτοτυπεί, βέβαια, η Χρυσή Αυγή στο σημείο αυτό, καθώς γνωρίζουμε ότι η πολιτοφυλακή είναι το οργανωτικό πρότυπο της εξτρεμιστικής Δεξιάς στην Ευρώπη. Πρωτοτυπεί, ωστόσο, η ελληνική Πολιτεία που επιτρέπει σε μια τέτοια οργάνωση να δρα ελεύθερα και, επίσης, να συμμετέχει ανενόχλητη στον κομματικό ανταγωνισμό. Η Χρυσή Αυγή αναγνωρίζεται ως πολιτικό κόμμα από το 1983 και μετέχει σε εκλογές από το 1994. Το διάστημα της εμπλοκής της στην πολιτική είναι μακρύ, ενώ η πολύ χαμηλή εκλογική της απήχηση δεν δικαιολογεί την επί δεκαετίες αδιαφορία των θεσμών για τις επικίνδυνες πρακτικές μιας, έστω περιθωριακής, οργάνωσης.
Η ευθύνη των θεσμών
* Πώς συμμετείχε στις εκλογές όταν στο καταστατικό της απέρριπτε τη δημοκρατία και εξήρε την εθνικοσοσιαλιστική ιδεολογία;
- Δεν είμαι νομικός, αλλά θεωρώ ότι το φιλελεύθερο πλαίσιο που ισχύει για την αδειοδότηση των κομμάτων ευνόησε στο να παραμείνουν αθέατες ελλείψεις και πτυχές που κατονομάσατε. Και σωστά ο νομοθέτης δεν ζητεί «δηλώσεις και εγγυήσεις νομιμοφροσύνης» από τους δρώντες που θέλουν να λάβουν μέρος στον κομματικό ανταγωνισμό. Από την άλλη, βέβαια, το Σύνταγμα στο άρθρο 29§1 θέτει ένα πλαίσιο, που συστηματικά παραβιάστηκε στην περίπτωση της Χρυσής Αυγής. Επίσης, υπάρχει και σχετική νομολογία: ένα κόμμα δεν χρειάζεται μεν να κάνει δηλώσεις νομιμοφροσύνης, αλλά πρέπει από το καταστατικό του, ή από τον επικεφαλής του, ή από τα στελέχη του, ή από την όλη δράση του, να τεκμαίρεται η πίστη του στο δημοκρατικό καθεστώς. Στην περίπτωση της Χρυσής Αυγής δεν τηρήθηκε τίποτε από όσα σας προανέφερα. Και εδώ υπάρχει ευθύνη των αρμόδιων θεσμών και λειτουργών.
* Θα επιδιώξουν όφελος κάποιοι από τα δεξιά;
- Δεν ξέρω αν θα υπάρξει εν τέλει ορατό όφελος για τη Δεξιά, αλλά αν αυτό γινόταν μέσω της άσκησης εκλογικής επιρροής στους εκλογείς που εγκατέλειψαν π.χ. τη Ν.Δ. και ψήφισαν τη Χρυσή Αυγή στις εκλογές του 2012, τότε γιατί όχι; Τον Μάιο και τον Ιούνιο του 2012 έγινε μια μαζική μετακίνηση εκλογέων προς πάσα κατεύθυνση. Η Χρυσή Αυγή ψηφίστηκε προπάντων από πρώην ψηφοφόρους της Ν.Δ., του ΛΑΟΣ και του ΠΑΣΟΚ και είναι εύλογο τα κόμματα αυτά να επιδιώξουν τον «επαναπατρισμό» των ψηφοφόρων τους. Βέβαια, η εκλογική ρευστότητα αναδιατάσσει την κομματική σκηνή και οι ροές θα είναι πιο σύνθετες, εικάζω.
* Ξεμπερδέψαμε με το φασισμό... τον ευρύτερο; Θα υπάρξει τέτοια ανάλογη ευαισθησία και για αντιδημοκρατικές πρακτικές του νόμιμου κράτους;
- Οχι, δεν ξεμπερδέψαμε με τίποτα αλλά κάναμε μια μικρή αρχή. Δεν είναι λίγο αλλά δεν αρκεί.
* Η απάντησή σας στο τέρας του ναζισμού;
- Πολλή δουλειά στα σχολεία, οι εκπαιδευτικοί έχουμε ευθύνη τεράστια -ιδίως όσοι υπηρετούν στην πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση έχουν βαρύ φορτίο. Ας τους στηρίξει η Πολιτεία στο έργο τους αυτό και τα πανεπιστήμια επίσης. Επίσης τα Μέσα Ενημέρωσης έχουν καίριο ρόλο. Η εμβίωση της δημοκρατίας ας γίνει ένα νέο ζητούμενο.
