Μια κοινωνία σε πόλωση.
Τα ακροδεξιά αντανακλαστικά της Ευρώπης
(Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών - απόσπασμα ομιλίας)

Τι καθιστά ελκυστική στους εκλογείς (αλλά και στα media!) τη μεταβιομηχανική Α.Δ.;
 
•Η στάση της πολιτικής διαμαρτυρίας που καλλιεργεί: η Α.Δ. είναι και συλλέκτης και πολλαπλασιαστής της πολιτικής διαμαρτυρίας. Πρόκειται για κλασική περίπτωση ενός πολιτικού-κομματικού ‘χώρου της ζήτησης’: προσαρμόζεται εύκολα στην πολιτική συγκυρία, στις μεταβαλλόμενες διαθέσεις και τα αιτήματα των εκλογέων, καθώς δεν δεσμεύεται από ιδεολογικά φορτία ούτε από οργανωμένες ομάδες και σταθερούς εκλογείς.
•Η εναντίωσή της στο κατεστημένο, οικονομικό & πολιτικό, ο αντιελιτισμός της: συνδεδεμένη με τις παραδόσεις του λαϊκισμού, που διαπερνούν εγκάρσια πολιτικά περιβάλλοντα από την άκρα δεξιά ως την άκρα αριστερά, η Α.Δ. γίνεται δυνητικά επιλέξιμη από ένα ετερογενές σύνολο εκλογέων που ελκύεται από αυτές τις παραδόσεις.
•Η αντιπολιτική-αντισυστημική στάση της: στρέφεται κατά των αντιπροσωπευτικών θεσμών (των πολιτικών κομμάτων προπάντων, που θεωρεί πως διαιρούν τη θέληση του λαού) και κατά του κοινοβουλευτισμού προκρίνοντας ιδιότυπες μορφές καισαριστικής-δημοψηφισματικής διακυβέρνησης· δηλ. άμεση έκφραση της θέλησης του λαού, αλλά και αρχηγική δομή κράτους για τη λήψη αποφάσεων με βάση την κρίση του αρχηγού.
Η Ά.Δ. θεωρείται ο ιδανικός πολιτικός αντίπαλος: καταλογίζοντάς της νεο-φασιστική ποιότητα, είναι εύκολο να διακριθείς από αυτήν. Είναι;
Η Α.Δ. δεν αποτελεί πια ένα outsider στην πολιτική σκηνή· έχει διεμβολίσει τα κόμματα εξουσίας αλλά και τα μικρότερα κόμματα διεκδικώντας εκλογείς από ολόκληρο το ιδεολογικο-πολιτικό φάσμα. Ταυτοχρόνως παρατηρούνται ιδεολογικές εκλεκτικές συγγένειες μεταξύ της Α.Δ. και άλλων πολιτικών-κομματικών χώρων που, επίσης, εμφανίζουν αντισυστημικά χαρακτηριστικά: εξάλλου ούτε ο λαϊκισμός ούτε ο αντικοινοβουλευτισμός αποτελούν επινόηση της άκρας δεξιάς – και ένα κομμάτι της συντηρητικής Δεξιάς και ένα κομμάτι της Αριστεράς έχουν υποκύψει στη γοητεία του λαϊκισμού και του αντικοινοβουλευτισμού. Θολά ιδεολογικά όρια διευκολύνουν, όμως, τις μετακινήσεις ψηφοφόρων· έτσι, όσα κόμματα “ψαρεύουν” στα ίδια νερά με την Α.Δ. βλέπουν πλέον τους ψηφοφόρους τους να μην έχουν μεγάλους ενδοιασμούς στο ενδεχόμενο μιας ακραίας δεξιάς εκλογικής επιλογής. Πώς τα κόμματα εξουσίας, τα παραδοσιακά και παλιά κόμματα εν γένει, μπορούν να ανακόψουν την εκλογική απογείωση της Α.Δ. και να ξαναπάρουν πίσω τους “δικούς τους” εκλογείς;
Μια απάντηση προσπάθησε να δώσει ο Oscar Lafontaine τις παραμονές των εκλογών του 2005, συν-επικεφαλής τότε του κόμματος Die Linke στη Γερμανία: βλέποντας το νεο-φασιστικό NPD να κερδίζει έδαφος μεταξύ των εργατών σε περιοχές της Αν. Γερμανίας με υψηλή ανεργία, είχε διατυπώσει την (κυνική) άποψη ότι Η Αριστερά είχε καθήκον “να αποσπάσει από το NPD τους αποπροσανατολισμένους ψηφοφόρους”, ακόμη κι αν χρειαστεί να χρησιμοποιήσει το χαρτί της ξενοφοβίας και της αντιμετανάστευσης για να πετύχει κάτι τέτοιο.
Η κατακραυγή ήταν μεγάλη και το σχέδιο επανάκτησης “αποπροσανατολισμένων ψηφοφόρων” της Αριστεράς που πήγαν στην Α.Δ. δεν είχε συνέχεια στη Linke της Γερμανίας. Το “χαρτί” αυτό χρησιμοποίησαν Συντηρητικοί και Σοσιαλδημοκράτες στη Δανία, οι οποίοι προκειμένου να ανακόψουν την άνοδο του ακροδεξιού Λαϊκού Κόμματος υιοθέτησαν την ατζέντα του και μιμήθηκαν τον αντιμεταναστευτικό και ξενοφοβικό λόγο του στη διάρκεια των εκλογών του 2001, με αποτέλεσμα οι μεν Συντηρητικοί να κερδίσουν τις εκλογές χωρίς να περιορίσουν τη δύναμη της Α.Δ., οι δε Σοσιαλδημοκράτες να χάσουν τις εκλογές και να παραμείνουν για δέκα χρόνια εκτός κυβέρνησης.
Εν κατακλείδι:
Το πρόβλημα σήμερα δεν είναι μόνο η Α.Δ., αλλά το γεγονός ότι το δικό της μείγμα πολιτικής είναι υποστηρίξιμο από ένα ευρύτερο φάσμα – η εναντίωση στη μετανάστευση, η απόρριψη της πολιτικής και των πολιτικών, η ανοχή στη χρήση βίας, η απαξίωση του κοινοβουλίου, δεν είναι στάσεις και συμπεριφορές που προέρχονται μόνο από την Α.Δ. Υπάρχει μια ευρύτερη –εγκάρσια– αποδοχή για όλα αυτά στην πολιτική σκηνή πολλών ευρωπαϊκών χωρών. Ιδιαίτερα μάλιστα, σε συνθήκες κρίσης, όπου η αναζήτηση των υπαιτίων της γίνεται πιο έντονη και επιτακτική από ποτέ, τέτοιου είδους στάσεις και συμπεριφορές βρίσκουν αν όχι την αποδοχή, τουλάχιστον την ανοχή σε περιβάλλοντα εκλογέων πολύ ευρύτερα από εκείνα που επηρεάζει η Α.Δ.
Η Α.Δ., στα 60 χρόνια που υπάρχει στο μεταπολεμικό κόσμο, εμφανίζεται με αρκετά πρόσωπα. Κάθε φορά που δείχνει να περιθωριοποιείται και να εξαφανίζεται, κατορθώνει να μετασχηματίζεται, να αναβιώνει και να ενδυναμώνεται – ξέρουμε π.χ. ότι σε κάθε κύμα της η Α.Δ. είναι πιο ισχυρή από ό,τι ήταν πιο πριν. Το ζήτημα, όμως, σήμερα δεν είναι (μόνο) η παρουσία μιας ενδυναμωμένης Α.Δ. και οι όποιες δυνατότητες αυτή έχει να επηρεάζει την πολιτική σκηνή· το πρόβλημα είναι ότι η Α.Δ. (είτε η ίδια είτε οι ιδέες της και ό,τι υποστηρίζει) βρίσκεται λίγο-πολύ διάχυτα παντού – ακόμη και εκεί που την απορρίπτουν. Τη βλέπουμε σε περίοπτη θέση στα μίντια, στα social media, στα mainstream κόμματα, δεξιά και αριστερά, στις πλατείες και στους “αγανακτισμένους”, στους προπηλακισμούς των πολιτικών…. Μια διάχυτη Α.Δ. είναι το πρόβλημα σήμερα…. Δεν αρκεί να τοποθετηθεί cordon sanitaire –να μπει σε καραντίνα– η Α.Δ., αλλά το ζητούμενο είναι να μπορούσε να μπει cordon sanitaire στις ιδέες που “καθηλώνουν” τη “φιλελεύθερη νεωτερικότητα” στο “ανορθολογικό” της αντίγραφο!